در چند دهه اخیر پیشرفت¬های قابل ملاحظه¬ای در عملکرد طیور، به¬ویژه جوجه¬های گوشتی صورت گرفته است که این امر ناشی از بهبود عوامل مدیریتی، تغذیه¬ای، ژنتیکی، بهداشتی و به¬کارگیری فن¬آوری در صنعت طیور می¬باشد. جهت دستیابی به حداکثر توان ژنتیکی سویه¬های امروزی باید با نگاهی تازه و متفاوت به صنعت طیور نگریست. زمانی می-توان به بیشترین عملکرد و بازده دست یافت که بتوان تمام نیازهای پرنده را به طور دقیق تامین نمود. یکی از موارد مهم تأثیرگذار بر تولید و بازده مجتمع های پرورش طیور، تأسیسات و تجهیزات می¬باشد. افزایش روز افزون هزینه های نیروی انسانی و انرژی، اهمیت استفاده از تأسیسات و تجهیزات نوین را چندین برابر نموده است.
مهم¬ترین تفاوت سرمایه¬گذاری صنعت طیور با سایر بخش¬های کشاورزی هزینه بالای تأسیسات و تجهیزات آن می¬باشد. طی 50 سال گذشته دستیابی به اندازه مناسب سالن¬های مرغداری از لحاظ اقتصادی، مهم¬ترین بحث تولیدکنندگان و سازندگان سالن¬های طیور بوده است. بررسی تاریخ صنعت مرغداری نشان می¬دهد، همیشه مرغدارانی که سالن¬های بزرگ داشته¬اند جزء موفق¬ترین افراد صنعت بوده¬اند. واقعیت این است که با افزایش ابعاد سالن¬ها، هزینه تولید به ازاء هر متر مربع کاهش می¬یابد. امروزه اغلب سالن¬های مرغداری مدرن به طول 150 متر و عرض بین 12 تا 18 متر ساخته می¬شوند. اگر چه سالن¬هایی با ابعاد 180 در 21 متر نیز ساخته شده اند.
هرچند سالن¬های بزرگ موجب افزایش بازده و کاهش هزینه تولید می¬شوند، با این حال استفاده از آن¬ها بستگی به عواملی همچون به¬کارگیری تجهیزات پیشرفته جهت فراهم نمودن نیازهای مرغ، ملاحظات کارشناسی و مهندسی هنگام ساخت سالن¬ها، سیستم های گرمایشی و تهویه مورد استفاده و امکان مدیریت این سالن¬ها دارد.
هزینه ساخت خود سالن تنها بخشی از کل هزینه است و سایر هزینه¬های مربوطه نیز از اهمیت زیادی برخوردارند. جهت مشخص شدن این موضوع بهتر است مقایسه ای را بین دو مزرعه انجام دهیم. یکی از مزرعه¬ها دارای 6 سالن با مساحت هر سالن 1200 متر مربع و مزرعه دیگر دارای 4 سالن است که مساحت هر سالن 1800 متر مربع می¬باشد. برای مزرعه نخست به 6 سیستم کنترل و تجهیزات برق، آب و سوخت، 6 سیستم دانخوری و آبخوری و 6 سیلوی ذخیره دان، 6 تابلو کنترل به همراه حس گرها، 6 گروه هواکش جهت تهویه تونلی، 6 دستگاه باز و بسته نمودن ورودیهای هوا و 6 سیستم خنک کننده تبخیری نیاز است. در صورتی¬که برای مزرعه دوم، 4 سری از موارد فوق مورد نیاز می¬باشد. نکته مهم این است که تعداد و میزان دستگاهها و سیستم هایی که ذکر شد در سالن¬های بزرگتر در مقایسه با سالن¬های کوچک¬تر تفاوت چندانی ندارد و این یکی از دلایل احداث سالن¬های مدرن در ابعاد بزرگ می¬باشد. اگر سالن¬ها با فاصله و جدا از هم ساخته شوند هزینه جاده سازی برای آنها نیز قابل ملاحظه خواهد بود.
ملاحظات تهویه ای و گرمایشی:
یک مسئله مهم دیگر در زمینه احداث سالن¬های بزرگ¬تر توجه به سیستم تهویه و گرمایشی سالن¬ها می¬باشد. اکثر سالن-هایی که در ایران به صورت تونلی ساخته می¬شوند دارای طول کمتر از 60 متر هستند تا در فصول سرد، دارای هوای یکنواختی باشند. با این وجود در این سالن¬ها نیز هنوز دمای سالن یکنواخت نیست، ضمن اینکه در محل ورود هوا یعنی ابتدای سالن معمولا هوای تمیز و در قسمت خروجی، هوای آلوده با گاز بالا وجود دارد. در این سیستم اختلاف دما در دو قسمت سالن می¬تواند بیش از 5 درجه سانتی¬گراد باشد در حالی که در شرایط مطلوب این مقدار باید کمتر از2 درجه باشد. در صورتی¬که طول سالن بیشتر از مقدار مذکور باشد شرایط وخیم¬تر می¬شود. البته همانطور¬که ذکر شد این مشکل اغلب در فصول سرد بوجود می¬آید. به عبارت دیگر سیستم¬های تونلی موجود در کشور فقط برای حداکثر تهویه (البته نه به طور کامل) مناسب می¬باشند و جهت تامین حداقل تهویه (Minimum ventilation) بایستی سیستم دیگری را بکار گرفت. بدین منظور در سالن¬های بزرگ از دریچه های ورود هوا (inlets Air) بر روی دیوار طولی (شکل1) و هواکش¬های حداقل روی سقف یا دیوار طولی استفاده می¬شود.
شکل1- نمونه دریچه ورود هوا
